De jacht op bushmeat of woudvlees in West- en Centraal-Afrika is een immens probleem. Ze zal uiteindelijk zelfs leiden tot het uitsterven van bedreigde diersoorten zoals mensapen, ondanks dat ze beschermd zijn in heel hun verspreidingsgebied. Met ons Projet Grands Singes (PGS) – gestationeerd in het zuidoosten van Kameroen – combineren we wetenschappelijk onderzoek met sensibilisering van de lokale bevolking. We stimuleren hen om actief bij te dragen aan natuurbehoudsacties van de wouden waarin zij leven én waarvan zij leven. Om het stropen van bedreigde diersoorten te stoppen, helpen we de lokale bevolking zich bewust te worden van de wetgeving over de bescherming van bedreigde dieren en de straffen die de overheid kan opleggen. Daarnaast voorziet het PGS-team in overleg met de dorpelingen steun voor het opstarten van alternatieven voor de jacht, zoals de kweek van varkens of het opzetten van cacaoplantages waarmee ze extra inkomsten kunnen vergaren. Ook het betrekken van de nationale en lokale autoriteiten in dit verhaal is cruciaal.

Hoe verloopt het onderzoek concreet?

Het is heel moeilijk om de intensiteit van de illegale jachtactiviteiten te meten. Met enquêtes rond jachtactiviteiten op markten en onder de bevolking en door de hoeveelheid bushmeat te meten, proberen we een idee te krijgen van het effect van de jachtdruk op de biodiversiteit. De antwoorden van de jagers en het bushmeat dat ze beschikbaar stellen voor documentatie geven waarschijnlijk een onvolledig beeld. Vooral lokale gemeenschappen die op de hoogte zijn van de nationale wetgeving over het verbod van de jacht op beschermde diersoorten onthullen niet alle informatie. Als de enquêtes worden uitgevoerd door buitenstaanders of westerlingen, die de jagers niet vertrouwen, wordt er ook informatie achtergehouden.

Door gegevens te vergelijken met onze enquêtes uit 2001, 2008 en 2014 nemen we wel een trend waar. Het aantal valstrikken in het bos daalt en het gemiddelde aantal gevangen dieren per jager daalt ook. Er zijn wel méér jagers gemeten in het laatste onderzoek. Dat is mogelijk een gevolg van de bevolkingsgroei in het gebied, maar waarschijnlijk ook van de toename van het gebruik van geweren door jagers. Het eenvoudig kunnen verkrijgen van vuurwapens, munitie en goedkope motorfietsen heeft de laatste jaren geleid tot een sterke toename van de commerciële jacht. Er wordt ook meer gejaagd op specifieke diersoorten, zoals apen en mensapen. Bij het gebruik van draadvalstrikken is de diersoort die gevangen wordt willekeuriger. Apen en mensapen worden op specifieke vraag van restaurants en rijke kopers in de steden bejaagd omdat hun vlees erg geliefd is. Bovendien biedt de jacht op apen in het algemeen ook meer financieel gewin in vergelijking met die op andere diersoorten. Het vervoer van mensapenvlees naar de markten gebeurt voornamelijk met het openbaar vervoer omdat hierdoor ongezien verschillende controlepunten gepasseerd kunnen worden.

Het eenvoudig kunnen verkrijgen van vuurwapens, munitie en goedkope motorfietsen heeft de laatste jaren geleid tot een sterke toename van de commerciële jacht

Hoe heeft het onderzoek impact?

De illegale jacht is de belangrijkste bedreiging voor het voortbestaan van wilde chimpansees en gorilla's in deze regio, en zelfs die van de plaatselijke populaties van kleinere diersoorten. Projet Grands Singes probeert in overleg met lokale gemeenschappen een aantal maatregelen te nemen die zich richten op het beter controleren van de jacht, om zo de natuurlijke rijkdommen van de regio te behouden en mensapen te beschermen. De sleutel van onze aanpak is dat elke activiteit wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met de lokale bevolking. Het is onze filosofie dat dit alles alleen mogelijk is met een gemeenschap die actief en vrijwillig deelneemt aan die beschermingsactiviteiten.

Ons werk om de biodiversiteit te beschermen en de bevolking te sensibiliseren is gefundeerd op drie pijlers:

1. het verhogen van de bewustwording en de bereidheid van de gemeenschap om hun eigen natuurlijke hulpbronnen te beschermen;
2. het verstrekken van alternatieve inkomsten en andere manieren om te stimuleren dat er minder gejaagd wordt;
3. het betrekken van lokale autoriteiten bij de ondersteuning van de gemeenschap bij hun inspanningen en waar nodig de fauna-wetgeving mee te bepalen.

Wij zetten ook in op het aanbod van educatieve programma’s over natuurbehoud, vooral aan de kinderen in de dorpen. In nauwe samenwerking met de Awely Foundation werd in één van de dorpen in Kameroen een basisschool opgestart om op lange termijn die doelstelling waar te kunnen maken. De Ecole de Jean-Michel Vichard pour les Gorilles verwelkomt nu honderden kinderen uit verschillende dorpen in de regio en biedt iedereen onderwijskansen en besteedt veel aandacht aan het belang van het behoud van biodiversiteit, de bescherming van de natuurlijke hulpbronnen in de wouden en de bescherming van mensapen in het bijzonder.

Wij zetten ook in op het aanbod van educatieve programma’s over natuurbehoud, vooral aan de kinderen in de dorpen

Om de gemeenschap in staat te stellen de verworven kennis te gebruiken en hun eigen gemeenschapsbossen te beschermen, hebben zij bovendien andere bronnen van inkomsten nodig en een alternatief voor woudvlees voor eigen consumptie. Daarom werken we sinds lange tijd samen met de bevolking om bijvoorbeeld de markteconomie voor cacaoteelt te verbeteren, of ondersteunen we kleinschalige initiatieven zoals het kweken van vis en het opzetten van lokale winkels. Naast het sensibiliseren van de dorpelingen over het belang van biodiversiteit, ze de fauna-wetgeving te leren kennen en hen te wijzen op hun rechten en verantwoordelijkheden ten opzichte van de natuurlijke rijkdommen in het woud, is het betrekken van de nationale en lokale autoriteiten cruciaal. Het is zonder meer noodzakelijk dat dorpshoofden en lokale ambtenaren van de verschillende ministeries het project en de inspanningen van de gemeenschappen ondersteunen, maar ook helpen de fauna-wetten te handhaven. Dit verhoogt enerzijds het vertrouwen in het project en fungeert bovendien als afschrikmiddel voor stropers.

Op basis van onze studie adviseren we dat het verbeteren van de wetshandhaving de grootste winst kan opleveren. Daarnaast is het belangrijk meer te investeren in kleinschalige ontwikkelingsinitiatieven waarmee jagers en tussenhandelaars alternatieve inkomsten kunnen genereren.

Lees het artikel "A zoo‐led study of the great ape bushmeat commodity chain in Cameroon" van onze wetenschapper Nikki Tagg.