Mee in de bres voor het klimaat

Mee in de bres voor het klimaat

ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael springen mee in de bres voor het klimaat. Samen met het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO) start een nieuw onderzoeksproject waarbij klimaat en biodiversiteit centraal staan. We ontwikkelen nieuwe datatools en modellen om klimaatgegevens beschikbaar te maken voor het onderzoek naar de gevolgen van klimaatsverandering voor goudkopleeuwapen in Brazilië. Dit nieuwe project kadert binnen een Europees initiatief dat klimaatgegevens verzamelt en beschikbaar maakt voor wetenschappers. Het Centre for Research and Conservation (CRC), het wetenschappelijk onderzoekscentrum van onze dierentuinen, draagt bij aan het ontwikkelen, optimaliseren, implementeren en verspreiden van deze datatools naar allerlei instituten en onderzoekers die werken rond klimaatsverandering en biodiversiteit. Met de resultaten van het onderzoek hopen we ook te kunnen voorspellen hoe het woud in Brazilië zal gaan veranderen. Die informatie kan weer gebruikt worden voor het ontwikkelen van een ‘Conservation Action Plan’, een natuurbeschermingsplan, voor de apen en het woud waar ze in leven.

ACHTERGROND

Op 1 maart 2019 startte het Centre for Research and Conservation (CRC), het wetenschappelijk onderzoekscentrum van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael, met een nieuw project waarbij we langetermijn klimaatgegevens willen gaan gebruiken om verschillende scenario’s voor klimaatsverandering en de gevolgen daarvan op de overlevingskansen van goudkopleeuwaapjes te simuleren. In de Atlantische kustwouden van Zuid-Bahia (Brazilië) loopt sinds 2002 het onderzoeksproject BioBrasil van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael. Als internationale stamboekhouder beheren we vanuit Antwerpen de wereldwijde dierentuinpopulatie, maar we willen ook een grotere rol spelen om de soort in de natuur beter te beschermen. Door klimaatsverandering, de verdwijning en de versnippering van hun leefgebied, onder meer door ontbossing, wordt het voorbestaan van de goudkopleeuwaapjes bedreigd. Hun verdwijning zou niet alleen een ramp zijn voor de dieren zelf, maar ook voor deze groene long: de aapjes verspreiden de zaden van meer dan twintig boomsoorten in het woud. Daarmee houden ze zelf het woud in stand.

Dit nieuwe project kadert binnen de Copernicus Climate Change Service, een Europees initiatief dat klimaatgegevens verzamelt en beschikbaar maakt voor wetenschappers. De laatste decennia heeft Europa massaal geïnvesteerd in de verwerving, productie en opslag van grote hoeveelheden milieugegevens, met behulp van informatie afkomstig van satellieten, in-situ metingen en de output van het klimaatmodel. Via het Copernicus-programma worden deze gegevens nu beschikbaar gesteld op een centraal platform, de Climate Data Store.

Gezien de groeiende bezorgdheid over de gevolgen van klimaatverandering voelen professionals in verschillende sectoren steeds meer behoefte aan toegang tot klimaatinformatie. Maar dit is niet eenvoudig omdat de onbewerkte gegevens vaak niet geschikt zijn voor direct gebruik. De Copernicus Climate Change Service biedt een unieke kans om toegang te krijgen en gebruik te maken van de gegevens in de Climate Data Store. Gebruikers - die experts zijn in hun vakgebied maar niet noodzakelijk in het interpreteren van klimaatgegevens – kunnen makkelijk relevante informatie krijgen voor later gebruik in hun eigen activiteiten. 

Dit nieuwe project kadert binnen een Europees initiatief dat klimaatgegevens verzamelt en beschikbaar maakt voor wetenschappers

HOE VERLOOPT HET ONDERZOEK CONCREET?

Het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO) zal samen met ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael, en enkele andere stakeholders, nieuwe datatools en modellen ontwikkelen om klimaatgegevens vrij beschikbaar te maken voor onderzoek naar de gevolgen van klimaatsverandering op biodiversiteit. Dit Copernicus-project sluit nauw aan bij het lopende onderzoek BioBrasil waarbij we de genetische aanpassing van goudkopleeuwapen aan klimaatvariabelen onderzoeken.  

Concreet zet ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael twee jaar lang een onderzoeksassistent aan het werk voor dit project. De junior researcher zal mee onderzoeksgegevens verzamelen, het prototype klimaatmodel mee ontwikkelen en testen, stakeholder workshops organiseren en rapporteren over de behaalde resultaten, inclusief het schrijven van handboeken en richtlijnen. Het werk zal vooral vanuit het onderzoekscentrum van ZOO Antwerpen gebeuren. Het is grotendeels computer-based werk. Dat wil zeggen; bestaande data verzamelen en verwerken, het model mee ontwikkelen, samen met VITO bijeenkomsten organiseren. Projectdirecteur van BioBrasil, Kristel de Vleeschouwer, is nauw betrokken bij het project. 

We ontwikkelen nieuwe datatools en modellen om klimaatgegevens vrij beschikbaar te maken voor onderzoek naar de gevolgen van klimaatsverandering op biodiversiteit. Het project sluit nauw aan bij het lopende onderzoek BioBrasil waarbij we de genetische aanpassing van goudkopleeuwapen aan klimaatvariabelen onderzoeken.

HOE HEEFT HET PROJECT IMPACT? 

Heel concreet zal ons onderzoeksteam de klimaatgegevens gebruiken om verschillende scenario’s voor Brazilië te simuleren en de gevolgen van klimaatsverandering op de overlevingskansen goudkopleeuwapen onderzoeken. Een toename van de temperatuur, of een afname van de hoeveelheid regen kan bijvoorbeeld grote gevolgen hebben voor welke bomen en planten er in de toekomst zullen voorkomen in de kustwouden van Bahia, en dat zal mee bepalen of er nog een toekomst is voor goudkopleeuwapen in deze wouden. Met de resultaten van het onderzoek hopen we te kunnen voorspellen hoe het woud zal gaan veranderen en die informatie kan weer gebruikt worden voor het ontwikkelen van een Conservation Action Plan, een natuurbeschermingsplan, voor de apen en het woud waar ze in leven. 

Daarnaast zullen we bijdragen aan het ontwikkelen, optimaliseren, implementeren en verspreiden van de datatools zodat andere instituten en onderzoekers die werken rond klimaatsverandering en biodiversiteit ook gebruik kunnen maken van de Copernicus Climate Change Service. In mei 2019 organiseren VITO en het CRC in ZOO Antwerpen een stakeholder workshop waarbij Vlaamse instituten zoals INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek), ANB (Agentschap voor Natuur en Bos), Plantentuin Meise, Natuurpunt, en verschillende universiteiten in binnen- en buitenland uitgenodigd zullen worden mee in te stappen. Onderzoekcoördinatoren Philippe Helsen en Peter Galbusera worden in dit stadion nauw betrokken bij het project.

Ons onderzoeksteam zal de klimaatgegevens gebruiken om verschillende scenario’s voor Brazilië te simuleren en de gevolgen van klimaatsverandering op de overlevingskansen goudkopleeuwapen onderzoeken.