“De laatste duingazelle in Europese zoos woonde hier, nu redden we de soort in de natuur”

De toekomst van de duingazelle, één van de meest bedreigde gazellesoorten ter wereld, krijgt een nieuwe kans dankzij ZOO Planckendael. Met financiële steun, deskundigheid in populatiemanagement en dieren uit hun eigen collectie draagt de dierentuin bij aan het succes van een cruciaal kweekprogramma in het Sidi Toui National Park in Tunesië. “Dit programma vormt een belangrijke stap in het behoud van deze elegante soort en haar mogelijke herintroductie in de natuur”, zegt Sander Hofman, manager Dierenzorg van ZOO Planckendael waar de laatste duingazelle in Europese dierentuinen leefde.

Het gaat bijzonder slecht met de duingazellen. Deze zandkleurige gazellesoort met slanke hoorns, dunne poten en een relatief lange nek komt voornamelijk voor in de uitgestrekte zandduinen van de Sahara tussen Algerije en Tunesië. De populatie in de natuur is met uitsterven bedreigd en bestaat uit nog slechts 300 à 600 volwassen dieren. De aantallen blijven dalen, want de dieren moeten dagelijks opboksen tegen illegale jacht en verstoring van hun leefgebied. Bij ZOO Planckendael en in het Sidi Toui National Park in Tunesië – waar de dieren in de natuur voorkomen – beseffen ze dat ingrijpen nodig is om de diersoort niet te laten uitsterven.

ZOO-dieren vergroten diversiteit

De bijdrage van ZOO Planckendael gaat veel verder dan alleen maar hun stevige budgettaire bijdrage aan de infrastructuur. “In 1999 besloten we om twee dieren uit ons dierenpark van Mechelen naar Tunesië te sturen. Daar gingen ze in het Sidi National Park samenwonen met enkele duingazellen die gered waren van de illegale jacht”, vertelt Sander Hofman, manager Dierenzorg van ZOO Planckendael en ZOO Antwerpen. “Onze twee gazellen hebben dankzij hun komst de genetische diversiteit in de groep significant vergroot.”

Dit initiatief vormt nu de grootste genetisch diverse populatie wereldwijd en is cruciaal voor de potentiële herintroductie van de soort in het wild.” – Tania Gilbert (Marwell Wildlife)

Het gevolg van die bijdrage is nu – 25 jaar later – immens. “Ons initiatief vormt nu de grootste genetisch diverse populatie wereldwijd en is cruciaal voor de potentiële herintroductie van de soort in de natuur. Zij hebben de basis gelegd van een groep die de diersoort tegen uitsterven kan beschermen”, zegt Tania Gilbert van Marwell Wildlife vanuit Tunesië, de plaatselijke conservatiepartner.

Datingverblijf & bachelorhuis

Met de fondsen van onder andere ZOO Planckendael creëerde de Marwell Wildlife in de natuurlijke habitat in Tunesië een verblijf waarin een groep duingazellen zonder gevaren kan leven. Gilbert: “In totaal wonen er 37 dieren bij ons: 8 mannen, 20 vrouwen en 9 jongen. In vier kweekverblijven (voor één man en twee vrouwen) voorzien we de best mogelijke omstandigheden om te paren. Een apart bachelorhuis vormt ook een thuis voor jonge mannen, die nog geen rol spelen in het kweekprogramma. Zij wonen een stukje verderop, zodat ze de groep zo weinig mogelijk verstoren.”

Wij delen met plezier onze concrete kweekexpertise, onze inzichten in het beheren van een stamboek en onze kennis over populatiemanagement.” – Sander Hofman, manager Dierenzorg van ZOO Planckendael

Het is geen sinecure om de diersoort zonder problemen op een optimale manier te huisvesten, dus ook andere hulp vanuit ZOO Planckendael is welkom. “De dieren zijn soms competitief en agressief, zeker tijdens het paarseizoen. Dat kan leiden tot agressie tussen de individuen en verwondingen willen we natuurlijk voorkomen”, legt projectcoördinator Marie Petretto van Marwell Wildlife uit. ZOO Planckendael schoot ter hulp. “Wij deelden vanzelfsprekend onze ervaringen met de diersoort, onze concrete kweekexpertise, onze inzichten in het beheren van een stamboek, onze kennis over populatiemanagement. Aangezien ZOO Planckendael als laatste dierentuin in Europa nog duingazellen een thuis gaven tot in 2024 is de dierentuin ook zeer vertrouwd met de soort”, aldus Sander Hofman van ZOO Planckendael.

Win-win voor mens en dier

Bovendien maakte ZOO Planckendael, samen met andere internationale partners zoals Fossil Rim in Texas, trainingssessies voor de lokale teams van het Sidi Toui National Park mogelijk. Daardoor boeken de plaatselijke medewerkers nu grote en kleine overwinningen. Tunesische projectcoördinator Marie Petretto illustreert dat: "Ik vind het fantastisch om te zien hoe enkele plaatselijke parkwachters er nu in geslaagd zijn om dieren in kritieke omstandigheden te redden. Zo hebben ze zelfs enkele gazellen met slechts drie poten kunnen helpen; ze overleefden niet alleen dankzij hun zorg, maar hebben ook meerdere keren succesvol jongen gekregen."

Ook in bredere zin helpen de conservatie-initiatieven de lokale gemeenschappen verder. “Dankzij de trainingen en kennisoverdracht zijn er steeds meer economische voordelen voor wie de duingazellen mee willen beschermen. Er is meer werkgelegenheid, er zijn meer kansen door ecotoerisme en meer alternatieven voor stroperij. Ook wordt het ecosysteem hersteld: door de duingazellen te beschermen ontstaat er een duurzame relatie tussen mensen en natuur.”

Immense impact

Zonder de internationale steun van partners als ZOO Planckendael zou dit beschermingsproject simpelweg niet mogelijk geweest zijn.” – Tania Gilbert (Marwell Wildlife)

“Onze samenwerking met internationale partners zoals ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael is extreem waardevol voor ons. In alle eerlijkheid zouden we niet zijn kunnen voortgaan met ons project zonder hen”, zegt Tania Gilbert. “Hun financiële steun is cruciaal gebleken om onze faciliteiten te kunnen verbeteren en om de trainingssessies met de lokale teams te kunnen organiseren. Hun steun zorgt ervoor dat de Tunesische parkwachters de gazellepopulatie duurzaam kan beheren. Zonder de internationale steun zou die vooruitgang simpelweg niet mogelijk geweest zijn.”