Niet alleen in onze parken doen we àlles voor de beste leefomstandigheden en een succesvol kweekprogramma voor de Aziatische olifanten. We helpen ook extra leefgebied te voorzien voor de majestueuze dieren in hun natuurlijke habitat. Voor de Aziatische olifant is voldoende ruimte geen luxe, zoals de Afrikaanse olifant die vaker wel heeft. Eén van de grootste bedreigingen voor de Aziatische olifant is fragmentatie van habitat. Dat wil zeggen: verlies van leefgebied door de uitbreiding van landbouw, palmplantages, koffie-en theeplantages of door nieuwe infrastructuurwerken, zoals de aanleg van wegen, kanalen en pijpleidingen. In het Indische Kerala steunen we daarom een project van de Asian Nature Conservation Foundation (ANCF). Dat herlokaliseert landbouwers om die grote fragmentatie van het landschap tegen te gaan. Op deze manier komen mensen niet meer in conflict met olifanten in een zone die zowel door de mensen als de dieren gegeerd is. Bovendien wordt zo voorkomen dat hun verspreidingsgebied opgesplitst wordt, zodat olifanten niet geïsoleerd geraken in kleine stukjes bossen en hun genetische diversiteit gewaarborgd kan blijven door inteelt te voorkomen.

Achtergrond

Al jarenlang strijden we voor het voortbestaan van de Aziatische olifant, de diersoort waarvan Kai-Mook in 2009 als eerste levend geboren in ons land de trotse ambassadrice is. In de natuur zijn deze kolossen met uitsterven bedreigd door ivoorjacht, maar ook door versnippering van hun leefgebied en concurrentie met de lokale bevolking. Er lopen naar schatting nog slechts 44.000 exemplaren rond in Zuidoost-Azië. Met het ambitieuze spaarplan bij de geboorte van Kai-Mook – het K-groeiplan – zamelden we zo’n 300.000 euro in. Een mooie som waarvan een deel naar een nieuw olifantenverblijf in ZOO Planckendael ging. Intussen heeft het familieverblijf in ZOO Planckendael zijn vruchten al afgeworpen met sinds 2017 de geboorte van twee gezonde Aziatische olifantjes, waaronder een dochter van Kai-Mook. Dat is schitterend nieuws voor het internationale kweekprogramma. Maar er is meer. Met een ander deel van het geld steunen we de Asian Nature Conservation Foundation (ANCF). Zij hebben met de opbrengst een corridor - of een wandelstrook voor olifanten – aangekocht in het zuiden van India.

Al jarenlang strijden we voor het voortbestaan van de Aziatische olifant, de diersoort waarvan Kai-Mook in 2009 als eerste levend geboren in ons land de trotse ambassadrice is. Met de opbrengst van haar geboortefonds is een corridor - of een wandelstrook voor olifanten – aangekocht in het zuiden van India.

HOE VERLOOPT HET Project CONCREET?

De olifantencorridor in Brahmagiri-Thirunelli ligt tussen de staten Kerala en Karnataka, is zo’n 5 km lang en 2 km breed en situeert zich tussen twee heuvels. Uit de grotere wouden rond de heuvels komen olifanten er zoeken naar voedsel of ze zijn op doortocht door de smalle passage. Maar de lokale bevolking had zich gevestigd op het land omdat het een heel moerassige, vruchtbare zone is waar ze aan landbouw konden doen. Het spreekt voor zich dat ook de olifanten daar graag heen gaan om van het sappige gras te eten of om hun dorst te lessen aan de waterbronnetjes.

Tussen het regenseizoen en het droogseizoen verandert het eetgedrag van olifanten. Ze hebben dus veel ruimte en een vrije doorgang nodig om voldoende voedzaam eten te vinden, ook doorheen de strook in Brahmagiri-Thirunelli. “Mens en olifant concurreerden er eigenlijk voor dezelfde grond”, legt Linda Van Elsacker uit, zoölogisch directeur van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael. “Het is natuurlijk een gevaar voor beiden dat ze elkaar op die plaats tegen komen. Wij hebben geholpen om dit conflict op te lossen door samen met de ANCF die mensen alternatieve landbouwgrond aan te bieden.”

De meeste mensen waar de ANCF mee ging praten, wilden het land verkopen en verhuizen. “Omdat een corridor een soort van trechter voor de olifanten is, zijn de risico’s op conflict met mensen erg hoog”, legt Raman Sukumar van de ANCF uit. Sukumar is een Indiase olifantenbioloog die de non-profit organisatie ANCF oprichtte. “Bewoners vinden het er erg moeilijk om er hun brood te verdienen. De steun van ZOO Planckendael was van onschatbare waarde voor ons bij de onderhandelingen met de plaatselijke bevolking en bij de aankoop van hun land. En ook later in de onderhandelingen met de overheid om een wettelijk kader te vinden om het land over te dragen.”

“Mens en olifant concurreerden voor dezelfde grond. Wij hielpen dit conflict op te lossen door samen met de ANCF landbouwers alternatieve grond aan te bieden.”

HOE heeft het PROJECT impact?

Heel snel nadat het land werd aangekocht, zijn de olifanten gestart zich door het gebied te bewegen. Vandaag zie je er voetafdrukken en is er mest te vinden. “En ook een hele waaier aan andere wilde dieren, zoals tijgers of herten, beweegt door het gebied”, vult Raman Sukumar aan. “Een olifantencorridor helpt in zekere zin het natuurbehoud van alle wilde dieren in die regio.” Doorheen de jaren is de strook dus van landbouwgrond getransformeerd naar braakliggende grond. “In 2016 droegen we het land over aan de overheid, het ministerie van bosbeheer van de staat Kerala, onder de voorwaarde dat ze het gebied als beschermd verklaarden zodat deze corridor niet meer gebruikt kan worden voor andere vormen van landgebruik.”

“Het is fantastisch om te zien hoe die omgeving zich aan het herstellen is doordat mensen er niet meer aan landbouw doen”, gaat Van Elsacker verder. “Er groeien opnieuw sappige grassen. En we zien bewijzen dat die olifanten opnieuw bezitnemen van heel die omgeving, ongestoord door mensen.” Door de fragmentatie te stoppen, of door ze om te keren, kunnen we voorkomen dat de olifanten te erg geïsoleerd geraken in kleine stukjes bos. Zo verzekeren we dat ze genoeg voedsel vinden, maar ook dat hun verspreidingsgebied in stand blijft, inteelt wordt voorkomen en de populatie genetisch gezond blijft.

“Het is fantastisch om te zien hoe die omgeving zich aan het herstellen is doordat mensen er niet meer aan landbouw doen”

DE TOEKOMST?

Over heel India heeft de ANCF intussen 101 kritieke corridors geïdentificeerd. “We proberen overal te bekijken hoe we het best te werk gaan. Door het land te vrijwaren van landbouw, door het wettelijk kader te veranderen of door de overheid een overeenkomst met de mensen te laten sluiten zodat het landgebruik niet kan veranderen”, aldus Sukumar. “We proberen ook zover te geraken dat alle olifantencorridors in de toekomst tot ecologisch gevoelige zones uitgeroepen kunnen worden. Dat zal ongewenste ontwikkeling in de corridors voorkomen.”

Sukumar is dierentuinen in het algemeen dankbaar. “Zij hebben ons veel wetenschappelijke kennis geleverd. Zeker op het vlak van voortplanting. Veel kennis rond genetica van olifanten komt van stalen, verzameld in dierentuinen. Veel kennis rond gezondheid en ziektes is het gevolg van onderzoek in dierentuinen. En de rol die dierentuinen kunnen spelen op het vlak van educatie van het publiek over bedreigingen voor de Aziatische olifant, over nood aan natuurbehoud en nood aan publieke steun is immens.”

ZOO Planckendael blijft de ANCF financieel ondersteunen bij toekomstige projecten, zoals het degelijk in kaart brengen van het aantal Aziatische olifanten in heel India, opgedeeld per regio en per staat. Gegevens die in het verleden via een indirecte methode zijn verkregen (experimenten rond de snelheid van het vergaan van mest en mestdichtheid) worden verwerkt met behulp van meer statistische methoden. Een uitgebreide verspreidingskaart van olifanten wordt ontwikkeld. De gegevens zullen worden gebruikt om een kaart van olifantenverdeling en olifantenbezoek aan dorpen in heel India te ontwikkelen. Die informatie zal inzicht en patronen verschaffen in het gebruik van corridors door olifanten. Daarnaast zal de bevolkingsstructuur (leeftijd en geslachtsklasse) van de Aziatische olifant onderzocht worden. Alle gedetailleerde informatie wordt verwerkt in een uitgebreid geografisch informatiesysteem.

Over heel India heeft de ANCF intussen 101 kritieke corridors geïdentificeerd. ZOO Planckendael blijft de ANCF financieel ondersteunen bij toekomstige projecten.