In de hele wereld zijn er dieren besmet geraakt met het coronavirus, maar ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael mogen opgelucht ademhalen. Wetenschappers van Universiteit Antwerpen onderzochten 1.116 stalen van alle zoogdieren uit deze twee Vlaamse dierentuinen en die bleken allemaal negatief. “De resultaten zijn een bijzonder goede zaak voor onze dierentuinen, die zich streng aan de coronamaatregelen houden”, reageert Herwig Leirs, professor biologie en voorzitter van de raad van bestuur van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael.

Het onderzoek begon eind 2020 bij de dieren in ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael. De verzorgers verzamelden meststalen van alle zoogdieren in de maanden september, oktober en december. “In het totaal verzamelden we drie keer 372 stalen. 150 stalen kwamen uit ZOO Antwerpen, waarvan het grootste deel van de primaten, bijvoorbeeld de chimpansees en de gorilla’s. 222 stalen haalden we op in ZOO Planckendael. Daar kwam de grootste hoeveelheid van de hoefdieren zoals de giraffen en de neushoorns”, legt Tine Cooreman uit, masterstudent Biodiversity and Conservation aan Universiteit Antwerpen.

Voor haar masterthesis onderzocht zij elke staal nauwgezet in het laboratorium van Universiteit Antwerpen. “Ik reduceerde alle individuele stalen van dezelfde diersoort tot één staal. Daar haalde ik het RNA uit om het te kunnen verdubbelen tot DNA. Dit DNA kunnen we dan testen op de aanwezigheid van het genetisch materiaal van coronavirussen. Daarvoor gebruikten we een PCR-test, maar niet het type dat je veel in de media ziet. Onze test kijkt immers niet alleen naar SARS-CoV-2, maar kan tegelijkertijd ook andere coronavirussen ontdekken. 322 stalen onderzoeken stond gelijk aan ongeveer 25 à 30 dagen onderzoekswerk. Dit zijn dus duidelijk geen sneltesten, maar we krijgen er wel een heel zeker resultaat mee”, lacht de masterstudente.

Corona in meststalen

Geen simpele neusswab of een zelftest dus. “Bij zoogdieren is dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. Een wisser diep in de neus steken is té invasief voor de meeste soorten. Die methode is bij wilde dieren zoals leeuwen of chimpansees bovendien zeer gevaarlijk voor de onderzoekers. We gaan individuen ook zeker niet verdoven voor dergelijk wetenschappelijk onderzoek”, legt dierenarts Francis Vercammen van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael uit.

Goed nieuws dus voor ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael, die strikte maatregelen neemt om coronavirussen ver weg van de dieren te houden werken.

Daarom kozen de wetenschappers om meststalen te verzamelen en de dieren op die manier te onderzoeken. Ook in uitwerpselen van besmette mensen en dieren zijn er immers sporen van COVID-19 te vinden. Om deze resultaten te dubbelchecken onderzocht Universiteit Antwerpen nog 50 serumstalen op de aanwezigheid van antistoffen. Ook deze waren negatief. Bovendien zijn er geen andere coronavirussen gevonden.

Kennis voor in de natuur

Goed nieuws dus voor ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael, die strikte maatregelen neemt om coronavirussen ver weg van de dieren te houden werken. Sinds de coronapandemie werden mondmaskers en handschoenen nog meer ingeburgerd en de ogen van verzorgers stonden op scherp voor het detecteren van hoesten, niezen en symptomen van vermoeidheid bij de dieren.

Volgens expert Herwig Leirs is het belangrijk om dit onderzoek te herhalen en goed op te volgen. “Door meer informatie te verzamelen over het overdragen van de corona-infectie van mensen naar dieren kunnen we ook soorten in de natuur verder helpen. Als we weten hoe groot de kans is om sommige wildpopulaties te besmetten, weten we ook hoe voorzichtig we als onderzoekers of bewoners in hun leefgebied moeten zijn. Zo kunnen we ook bij ons internationaal onderzoek de gepaste maatregelen nemen”, besluit Leirs. 

Lees meer