Projectdirecteur BioBrasil & Bahian Lion Tamarin Conservation Initiative

Onderzoeksthema's

• Conservatiebiologie
• Gedragsecologie
• Ecologie en gedrag van primaten

Verantwoordelijkheden

Het BioBrasil-project is een natuurbeschermingsproject dat zich richt op het bestuderen van het goudkopleeuwaapje in Bahia (Brazilië), met als voornaamste doel de uitvoering van fundamenteel en toegepast onderzoek dat als leidraad kan dienen voor acties ter bescherming van de soort in de vrije natuur. De activiteiten van het programma omvatten 1) een wetenschappelijk programma dat de effecten van habitatwijzigingen op het voortbestaan, het gedrag, de demografie en de ecologie van de soort bestudeert en 2) een programma ter bevordering van de verspreiding van onderzoeksresultaten onder de lokale gemeenschappen die binnen het actieterrein van het project wonen en van de betrokkenheid en sensibilisering van deze gemeenschappen bij milieugerelateerde kwesties. 

In mijn functie van projectdirecteur ben ik verantwoordelijk voor de strategische planning van de objectieven van dit project en het toezicht op de uitvoering ervan, door middel van het management van een lokaal team van voornamelijk Braziliaanse onderzoekers en medewerkers en door te netwerken met zowel academische als niet-academische partners, in Brazilië en daarbuiten. 

Overige activiteiten

• Kernlid van het Conservation Planning Committee van The GHLT Conservation Network (dat werkt aan de ontwikkeling en uitvoering van een actieplan voor de bescherming van het goudkopleeuwaapje) dankzij de financiering van ZOO Antwerpen. 
• Onderzoeker verbonden aan het Bicho-do-Mato Research Institute (Belo Horizonte, Mato Grosso, Brazilië)
• Medewerker van het Postgraduate Program in Ecology and Conservation of Biodiversity aan de State University of Santa Cruz (Ilhéus, Brazilië)
• Postdoctoraal medewerker van het departement Biologie van de Universiteit Antwerpen

Onderzoeksinteresses

Mijn onderzoek richt zich op de effecten van de wijzigingen van de leefomgeving (achteruitgang en versnippering) op populaties primaten, zoals demografische, gedrags- en ecologische reacties op de wijzingen van het milieu en de impact ervan op de kansen voor de soort om op lange termijn te overleven. Ik bestudeer goudkopleeuwaapjes, een inheemse primatensoort in het Atlantisch oerwoud in Sul do Bahia (Brazilië), die bedreigd wordt door de gevolgen van de voortdurende aantasting en versnippering van hun natuurlijke habitat. Mijn onderzoeksvraagstukken gaan over: 

1. Hoe gaan goudkopleeuwaapjes om met de gewijzigde voorwaarden in hun habitat (verslechterde leefomstandigheden, aanwezigheid of schaarste aan voedsel) als gevolg van de ingrepen van de mens in hun natuurlijke omgeving? 
2. Welke zijn de ecologische uitdagingen waarmee individuele dieren en groepen geconfronteerd worden in kleine stukken oerwoud? 
3. Welke ecologische en sociale factoren bepalen de doordringbaarheid tussen de versnipperde stukken land en de verspreiding en mobiliteit van het goudkopleeuwaapje doorheen het landschap? 
4. Treden er genetische of demografische wijzigingen op als gevolg van de gewijzigde milieuomstandigheden?
5. Welke factoren hebben een rechtstreekse en onrechtstreekse invloed op de fitness, de voortplanting en de levensvatbaarheid van groepen goudkopleeuwaapjes (beschikbaarheid van voedsel, jacht, klimaatsverandering, samenstelling van verspreide groepen,...)? 

Beknopte biografie

Na een master in de biologie aan de Universiteit Antwerpen in 1993 behaalde ik mijn doctoraat aan dezelfde instelling in mei 2000. Sinds 1992 ben ik verbonden aan ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael als onderzoeker en sinds 1995 nauw betrokken bij het onderzoek naar het goudkopleeuwaapje. Mijn doctoraatsthesis behandelde de fundamentele biologie van de goudkopleeuwaapjes en de evaluatie van contraceptieve methodes in gevangenschap, met een rechtstreeks verband met de behoeften van het instandhoudingsprogramma van de soort. Als postdoctoraal onderzoeker heb ik de wereldwijde stamboekhouder mijn hulp aangeboden en wetenschappelijke achtergrondinformatie verzorgd voor de educatieve programma's van onze dierentuin met onze goudkopleeuwaapjes als focussoort.

In september 2002 heb ik het BioBrasil-project opgestart, een project rond natuurbehoud in Sul do Bahia in Brazilië dat de ecologie en de gedragingen van deze diersoort in verwaarloosde en versnipperde gebieden onderzoekt. Het uiteindelijke doel van het project is een antwoord geven op fundamentele vragen rond de ecologische flexibiliteit van soorten als gevolg van versnippering en verstoring van het oerwoud, naast het verstrekken van basisinformatie die essentieel is voor de ontwikkeling van een instandhoudings- en onderzoeksplan in samenwerking met lokale en internationale partners. Na mij jarenlang te hebben gericht op wetenschappelijk onderzoek, werk ik nu meer in de richting van plannen en strategieën op basis van recente onderzoeksresultaten om wetenschappelijk aangestuurde instandhoudingsmaatregelen te ontwikkelen. Bovenop het toezicht op onderzoeksprojecten waarin prioriteiten voor de bescherming van de soort worden onderzocht, plan ik en werk ik ook projecten uit die bijzonder belangrijk zijn voor de bescherming van goudkopleeuwaapjes en hun leefruimte, waarbij ik met lokale en internationale partners samenwerk om deze projecten te realiseren.

Belangrijkste publicaties

Moraes AM, Grativol AD, De Vleeschouwer KM, Ruiz-Miranda CR, Raboy BE, Oliveira LC, Dietz JM, Galbusera PHA (2018) Population Genetic Structure of an Endangered Endemic Primate (Leontopithecus chrysomelas) in a Highly Fragmented Atlantic Coastal Rain Forest. Folia Primatol 2018;89:365–381. https://doi.org/10.1159/000492176

Catenacci LS, Ferreira M, Martins LC, De Vleeschouwer KM, Cassano CR, Oliveira LC, Canale G, Deem S, Tello JS, Parker P, Vasconcelos PFC, Travassos da Rosa ES (2018). Surveillance of Arboviruses in Primates and Sloths in the Atlantic Forest, Bahia, Brazil. EcoHealth, Aug 16. doi: 10.1007/s10393-018-1361-2. [Epub ahead of print]

Castilho LC, De Vleeschouwer K, Milner-Gulland EJ & Schiavetti A (2018) Attitudes and Behaviors of Rural Residents Toward Different Motivations for Hunting and Deforestation in Protected Areas of the Northeastern Atlantic Forest, Brazil. Tropical Conservation Science. 11, p. 1-14.

Castilho LC, De Vleeschouwer KM, Milner-Gulland EJ & Schiavetti A (2017) Hunting of mammal species in Protected Areas of the Southern Bahian Atlantic Forest, Brazil. Oryx p 1-11. Oryx, 1-11. doi:10.1017/S0030605317001247
De Vleeschouwer KM & Oliveira LC (2017) Report on the presence of a group of golden-headed lion tamarins (Leontopithecus chrysomelas), an endangered primate species in a rubber plantation in southern Bahia, Brazil. Primate Biology 4: 61-67.

Guy C, Cassano CR, Cazarré L, De Vleeschouwer K, Kierulff MCM, Neves LG, Oliveira LC, Tardio BMR, Zeigler SL, Raboy BE (2016) Evaluating landscape suitability for Golden-headed lion tamarins (Leontopithecus chrysomelas) and Wied’s black tufted-ear marmosets (Callithrix kuhlii) in the Bahian Atlantic Forest. Tropical Conservation Science 9(2): 735-757.

Almeida JMR, De Vleeschouwer KM, Reis PP, Grelle CEV & Oliveira LC (2016) Do Habitat Use and Interspecific Association Reflect Predation Risk for the Golden-Headed Lion Tamarin (Leontopithecus chrysomelas)? International Journal of Primatology 36(6): 1198-1215. (DOI: 10.1007/s10764-015-9885-6).

Catenacci LS, De Vleeschouwer KM, Pessoa M & Nogueira-Filho SLG  (2016) Diet and feeding behavior of Leontopithecus chrysomelas (Callitrichidae) in degraded areas of the Atlantic Forest of South-Bahia, Brazil. International Journal of Primatology (DOI: 10.1007/s10764-016-9889-x).

Catenacci LS, Colosio AC, Oliveira LC, De Vleeschouwer KM, Munhoz AD, Deem SL, Pinto JMS (in press) Occurrence of Prosthenorchis elegans (Diesing, 1861) Travassos, 1915 in free-living primates from the Atlantic Forest of the Southern of Bahia, Brazil. Journal of Wildlife Diseases (DOI: 10.7589/2015-06-163).

Zeigler, S.L., De Vleeschouwer K.M. and Raboy, B.E. (2013) Assessing extinction risk in small metapopulations of golden-headed lion tamarins (Leontopithecus chrysomelas). Biotropica 45(4): 528-535 (DOI: 10.1111/btp.12037).

Pessoa MS, De Vleeschouwer KM, Talora DC, Rocha L & Amorim AM (2012) Reproductive phenology of Miconia mirabilis (Melastomataceae) within three distinct physiognomies of Atlantic Forest, Bahia, Brazil. Biota Neotropica 12(2): 49-56. 

Fontoura T, Cazetta E, Nascimento W, Catenacci L, De Vleeschouwer K & Raboy BE (2010) Frugivory on the bromeliad species Aechmea depressa L.B. Smith (Bromeliaceae) from northeastern Brazil: the prominent role taken by a small forest primate? Biota Neotropica 10(4): 351-354.

Catenacci LS, De Vleeschouwer KM & Nogueiro-Filho SLG. (2009) Seed dispersal by Leontopithecus chrysomelas (Primates, Callitrichidae) in Southern Bahian Atlantic Forest, Brazil. Biotropica 41(6): 744–750.

Medewerking aan boekpublicaties

De Vleeschouwer KM & Raboy BE (2013) Multi-level and multi-disciplinary approaches to understanding endangered primates in complex landscapes: Golden-headed lion tamarins in Southern Bahia, Brazil. In: Primates in Fragments: Complexity and Resilience. Edited by L. Marsh and C. Chapman. Karger

Pessoa M., De Vleeschouwer KM, Amorim, AM & Talora DC (2011) Calendário fenológico. Uma ferramenta para auxiliar no cultivo de espécies arbóreas nativas da floresta Atlântica do Sul da Bahia. Instituto Cabruca. Editus, Ilheus, Bahia.

Organisatie van wetenschappelijk evenementen en workshops

De Vleeschouwer K, Oliveira L, Zeigler S, Raboy B (2011) Golden-Headed Lion Tamarin Research Symposium:  “Golden-Headed Lion Tamarin Research in 21st Century: Recent Advances and Potential Areas of Future Research” Universidade Estadual de Santa Cruz December 7 and 8, 2011. [Symposium Report: De Vleeschouwer K, Oliveira L, Raboy B, Raghunathan N & Zeigler S. Golden-Headed Lion Tamarin Research in 21st Century: Recent Advances and Potential Areas of Future Research.]
 
Meer info op ResearchGate