Je zet een okapimannetje en vrouwtje samen, wacht even af en voor je het weet hebben ze een kalf. Toch? Was het maar zo simpel. Soms loopt het helemaal niet zoals we verwachten. En dat komt vaak omdat we geen rekening houden met of dieren elkaar wel zien zitten als potentiële partner.

Om te kunnen kweken in dierentuinen moeten er voortdurend dieren ‘op transport’ naar andere dierentuinen. De coördinator van een kweekprogramma bepaalt bijvoorbeeld welk vrouwtje het best zou paren met welk mannetje om zo inteelt en verlies van genetische variatie in de kweekpopulatie tot een minimum te beperken. In de meeste gevallen wordt er gekeken of de potentiële partners genetisch geschikt zijn, dus bijvoorbeeld dat ze niet verwant zijn en uit dezelfde bloedlijn komen. Maar bij veel diersoorten blijkt dat individuele voorkeuren van beide partners veel belangrijker zijn om succesvol te kunnen kweken.

Schoppen en duwen

Bij okapi’s bijvoorbeeld, leidt de introductie van twee toekomstige partners in sommige gevallen tot agressieve ontmoetingen. Zo werd enkele jaren geleden een nieuw okapi-vrouwtje uit Frankfurt voorgesteld aan onze kweekman Bondo in Zoo Antwerpen. Bondo vertoonde nogal wat agressief gedrag waarbij hij schopte en duwde en Antonia liet geen paringen toe door demonstratief op de grond te gaan liggen. En dat blijkt in het okapi EEP wel meer voor te komen.

Om een idee te krijgen wat concreet zulke problemen zou kunnen veroorzaken onderzocht Masterstudent João Pedro Meireles van de Universiteit Utrecht, samen met de EEP-coördinator van het Okapi stamboek Sander Hofman en wetenschapper Zjef Pereboom. Hij bracht onder andere in kaart hoe vaak dit gedrag voorkomt binnen het EEP, bij welke dieren én welke paren al dan niet succesvol een kalf kregen.

Daarnaast had João gesprekken met okapiverzorgers in verschillende dierentuinen om te achterhalen welke mogelijke factoren daarbij een rol spelen. Hij bekeek bijvoorbeeld welke dieren regelmatig bij elkaar in het verblijf staan, welke jonge mannetjes en vrouwtjes goed of minder goed gesocialiseerd waren, of dat er grote leeftijdsverschillen waren tussen de man en de vrouw.

Bekend maakt bemind

Alle verschillende factoren en hun effect op het kweeksucces werden vervolgens in een statistisch model met elkaar vergeleken. De belangrijkste conclusie van zijn onderzoek was dat regelmatig contact tussen beide partners vertrouwdheid bevordert, waarschijnlijk omdat ze elkaar op die manier beter leren kennen. Dieren die vaker aan elkaar werden voorgesteld en een tijdje bij elkaar in het perk konden verblijven buiten het moment dat de vrouw ovuleert, blijken beter overeen te komen tijdens paringsmomenten zonder daarbij agressief gedrag te vertonen en hebben een grotere kans op een succesvolle paring.

Uit de interviews met de okapiverzorgers bleek echter ook dat een bepaalde vooringenomenheid van verzorgers een mogelijke verstorende factor kan zijn in het kweeksucces van okapi’s. Het vermoeden dat een man mogelijk agressief zou kunnen worden kan bijvoorbeeld de reden zijn om een okapi-paar enkel bij gerichte kweekpogingen rond de ovulatieperiode bij elkaar laten, wat vervolgens de kans op een agressieve ontmoeten juist groter maakt.

Socialisatie maakt geen verschil

Sommige dierentuinverzorgers beschrijven bovendien dat individuele okapi's die goed gesocialiseerd waren toen ze jong waren over het algemeen erg rustige dieren zijn en gemakkelijk aan andere individuen gewend raken. In de praktijk blijkt dat dit vaak ook de mannetjes zijn die relatief gemakkelijk tot succesvolle paringen komen. Desondanks vonden we geen statistisch significant effect: de onderzoeksresultaten geven bijvoorbeeld aan dat mannelijke okapi’s die zijn opgegroeid met nog andere okapi's naast hun moeder geen betere kweekmannen zijn of minder agressie vertonen.

Het plan is om deze kennis nu te gebruiken om de manier waarop dierentuinen hun okapi’s houden een beetje aan te passen. Concreet kun je daarbij denken aan een advies om potentiële koppels vaker samen een verblijf te laten delen met als doel het kweeksucces van okapi’s in dierentuinen te vergroten.

Meer weten? Kijk ook eens naar dit verhaal