In ZOO Planckendael testen we een opstelling om haartjes van goudkopleeuwaapjes te verzamelen, zonder ze te moeten vangen. Het is de bedoeling die opstelling later te gebruiken in Brazilië. Want daar hebben we sinds 2002 een onderzoeksstation: BioBrasil. Tot nu worden de aapjes er tijdelijk gevangen om haarstalen te verzamelen. Uit die haartjes kunnen we dan later DNA halen dat we kunnen analyseren. Die analyse is nodig om in kaart te brengen hoe de aapjes genetisch aangepast zijn aan hun omgeving. Verschillende groepen raken er geïsoleerd door de kap van het Atlantische kustwoud. Belangrijke genen kunnen niet meer worden uitgewisseld, wat leidt tot een sterke vermindering van de genetische diversiteit en uiteindelijk uitsterven tot gevolg kan hebben. BioBrasil doet nog veel meer dan dat: naast het bestuderen van het gedrag van de aapjes en hun ecologie, werkt het projectteam ook samen met lokale gemeenschappen rond milieubewustzijn en de ontwikkeling van duurzame vormen van landbeheer die de overlevingskansen van de wilde populaties goudkopleeuwapen verzoenen met de economische belangen van de lokale bevolking.

Wat houdt het onderzoek concreet in?

In de Atlantische kustwouden van Zuid-Bahia (Brazilië) loopt sinds 2002 het project BioBrasil. Als internationale stamboekhouder beheren we vanuit Antwerpen de wereldwijde populatie, maar we willen ook een grotere rol spelen om de soort in de natuur beter te beschermen. Door de verdwijning en de versnippering van hun leefgebied, onder meer door ontbossing, wordt het voorbestaan van de goudkopleeuwaapjes bedreigd. Hun verdwijning zou niet alleen een ramp zijn voor de dieren zelf, maar ook voor deze groene long: de aapjes verspreiden de zaden van meer dan twintig boomsoorten in het woud. Daarmee houden ze zelf het woud in stand.

Met het veldstation BioBrasil willen we een grotere rol spelen om goudkopleeuwaapjes in de natuur beter te beschermen

We leiden een onderzoeksprogramma in nauwe samenwerking met Braziliaanse universiteiten en natuurbeschermers. BioBrasil wil zo meer inzicht krijgen in de factoren die een invloed hebben op de overleving en voortplanting van goudkopleeuwapen in versnipperde bossen in de landbouwgebieden. Door een aantal familiegroepen jarenlang achtereen nauwgezet te observeren, verzamelen we allerlei nuttige informatie: welke bomen en planten hebben de aapjes nodig om te kunnen overleven? Hoe groot zijn hun familiegroepjes? Hoe gedragen zij zich in het woud? Waar veroorzaken ze problemen voor mensen en waar veroorzaken menselijke activiteiten problemen voor hen?

Een onderzoeksprogramma in samenwerking met Braziliaanse universiteiten en natuurbeschermers moet meer inzicht geven in factoren die de overleving en voortplanting van de aapjes beïnvloeden

Hoe heeft het onderzoek impact?

Met de gegevens die we door observatie verwerven, kunnen we een doeltreffend actieplan ontwikkelen om de goudkopleeuwaapjes te beschermen en hun overleving op lange termijn veiligstellen. Dit kan bijvoorbeeld door de opgedane kennis in te zetten om in de toekomst nieuwe stukken bos aan te planten met boomsoorten die de goudkopleeuwapen nodig hebben als slaapplaats of als voedselbron.

Opgedane kennis wordt omgezet in een actieplan om nieuwe stukken bos aan te planten met boomsoorten die de aapjes nodig hebben als slaapplaats of als voedselbron

Om de overleving van de soort op lange termijn veilig te stellen is samenwerking met de lokale gemeenschappen cruciaal, omdat de meeste dieren op privé-eigendommen leven. We werken daarom vooral rond de ontwikkeling van duurzame vormen van landbeheer die de overlevingskansen van de wilde populaties goudkopleeuwapen verzoenen met de economische belangen van de lokale bevolking. We werken daarbij letterlijk op het land van privé-eigenaren. Om daar op dagdagelijkse basis in die mensen hun spreekwoordelijke achtertuin te werken, en zeker om hen enthousiast te maken om onze aanbevelingen over landbeheer te volgen, moeten we natuurlijk een goede relatie met hen opbouwen.

We werken dagelijks op het land van privé-eigenaren. Om hen onze aanbevelingen over landbeheer te laten volgen, moeten we hen enthousiast maken

We zorgen dus voor een return aan de bevolking zodat zij ons onderzoek accepteren en verwelkomen in hun gemeenschap. Zo hebben we onder andere een schooltje opgericht voor kinderen met leerachterstanden. Ze krijgen bijles in pakweg lezen en schrijven. Eén keer per week krijgen ze ook les rond milieubewustzijn en milieuproblematiek zodat ze zich bewust zijn van ecologische problemen. Daarnaast bieden we workshops aan voor landbouwers rond biologische landbouw en technieken die ze kunnen toepassen op hun velden om in hun levensonderhoud te voorzien zonder de natuur en de goudkopleeuwapen schade toe te brengen.

We hebben een schooltje opgericht voor kinderen met leerachterstanden en geven hen eveneens les rond milieubewustzijn en milieuproblematiek. Workshops leren landbouwers technieken toe te passen op hun velden zonder de natuur en de aapjes schade toe te brengen

Meer details over project BioBrasil vind je op het onderzoeksportaal.